Sterol Thực Vật: Lợi Ích Cho Sức Khỏe

Sterol thực vật, còn gọi là phytosterol, là hợp chất tự nhiên có trong dầu thực vật, ngũ cốc và rau quả. Chúng giúp giảm cholesterol LDL, tăng cường sức khỏe tim mạch và hỗ trợ hệ miễn dịch. Hãy cùng khám phá cách sterol thực vật hoạt động và lợi ích sức khỏe đáng kể mà chúng mang lại.

1. Sterol Thực Vật Là Gì?

Sterol thực vật là tên gọi của một nhóm hợp chất sinh học tương tự như cholesterol. Nếu bạn nhìn vào cấu trúc hóa học của sterol thực vật và cholesterol, bạn sẽ thấy nhiều điểm tương đồng. Sự khác biệt duy nhất có thể tìm thấy ở chuỗi bên. Nguồn chính của sterol thực vật là dầu thực vật. Nhưng bạn cũng có thể tìm thấy chúng trong ngũ cốc, bánh mì, bơ thực vật stanol, trái cây khô và rau tươi.

Chúng có thể được chia thành nhiều nhóm nhỏ khác nhau và nhóm lớn nhất trong số đó được gọi là phytosterol. 95% sterol là phytosterol, đặc biệt là beta-sitosterol, campesterol và stigmasterol. Những chất này chỉ có trong thực vật. Động vật có vú và các động vật khác không thể tổng hợp được chúng. Do đó, cách duy nhất để có được chúng là thông qua chế độ ăn uống.

2. Sterol Thực Vật Hoạt Động Như Thế Nào?

Các chất phytosterol thường được khuyến nghị để giảm nguy cơ tim mạch. Điều này là do chúng tương tác với họ hàng gần của chúng, cholesterol.

Sterol thực vật và cholesterol có nhiều điểm tương đồng, và chất trước ức chế sự hấp thụ cholesterol trong ruột.

2.1 Họ Làm Việc Như Thế Nào?

Về mặt cấu trúc, phytosterol có những khác biệt quan trọng về mặt hóa học. Do những khác biệt về mặt hóa học này, chúng hòa tan nhiều hơn trong nước. So với cholesterol, sterol thực vật được hấp thụ nhanh hơn. Chúng đi vào một cấu trúc trong ruột gọi là micelle nhanh hơn cholesterol. Cấu trúc này là cơ bản cho sự hấp thụ axit béo. Và vì chúng chiếm chỗ thay vì cholesterol, nên phân tử này bị loại bỏ thay vì được hấp thụ.

Bên cạnh cơ chế trên, các cơ chế khác đã được đề xuất. Một trong số đó liên quan đến sự hình thành este cholesterol. Bước này là cơ bản để đưa cholesterol vào máu. Nếu không, cholesterol có thể được hấp thụ nhưng vẫn ở trong tế bào ruột và không đi vào máu. Một số tác giả đã đề xuất rằng quá trình vận chuyển cholesterol bị ức chế. Đó là vì cholesterol không còn được este hóa trong tế bào ruột và không bao giờ sẵn sàng để được vận chuyển.

2.2 Điều Gì Xảy Ra Khi Sterol Thực Vật Được Hấp Thụ?

Khả năng hấp thụ sterol thực vật của tế bào ruột rất nhỏ. Chỉ có 0,4 đến 3,5% sterol thực vật được đưa vào máu. Nhóm được hấp thụ ít nhất là stanol, với tỷ lệ từ 0,02 đến 0,3%. Vì vậy, chúng ức chế sự hấp thụ cholesterol và thay thế nó. Nhưng chúng cũng không được hấp thụ. Đó là vì cơ thể phải vật lộn rất nhiều để tạo ra este của các axit béo này trong ruột. Và chỉ có este stanol mới được đưa vào máu bên trong chylomicron.

Các nhà nghiên cứu khác nhau đề xuất các vai trò khác nhau của sterol thực vật trong cơ thể. Một số trong số chúng liên quan đến cholesterol. Một số khác thì không. Chức năng thực tế của chúng vẫn đang được nghiên cứu, cũng như các yếu tố xác định trước liệu chúng có hiệu quả trước cholesterol hay không.

3. Sterol Thực Vật Có Hiệu Quả Trong Việc Giảm Cholesterol Không?

LDL là một phần cholesterol trong máu. Khi mọi người nói mức cholesterol xấu cao, họ đang nói về cholesterol LDL. Phần này có tiếng xấu vì nó phân phối và phân tán chất béo trong toàn bộ hệ thống. Đây là một chức năng quan trọng vì chất béo là yếu tố cần thiết để tạo màng tế bào. Tuy nhiên, cholesterol huyết thanh rất cao dựa trên LDL có nghĩa là cơ thể bạn đang phân tán quá nhiều chất béo. Chất béo này lắng đọng trong động mạch của bạn và có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng. Đó là lý do tại sao cholesterol được coi là xấu, ngay cả khi nó cần thiết cho nhiều quá trình của cơ thể.

Ngược lại, chúng ta cũng có cholesterol tốt, hay HDL. Hạt cholesterol này có tác dụng ngược lại với LDL. Thay vì phân tán chất béo, nó thu thập chất béo dư thừa từ các động mạch lắng đọng. Do đó, nó làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.

Nhiều nghiên cứu cho thấy sterol thực vật có thể làm giảm mức cholesterol LDL mà không ảnh hưởng đến mức HDL. Đây là một tính năng rất quan trọng vì chúng ta muốn ngừng phân tán chất béo. Nhưng chúng ta muốn giảm các mảng xơ vữa động mạch cùng lúc. Đó là lý do tại sao chúng ta sử dụng tác dụng hạ cholesterol của sterol thực vật để giảm xơ vữa động mạch.

3.1 Sterol Thực Vật Góp Phần Làm Giảm Lượng Cholesterol Cao Như Thế Nào?

Một trong những cơ chế chính liên quan đến sự hấp thụ cholesterol, như đã mô tả ở trên. Sterol thực vật làm giảm mức cholesterol trong máu bằng cách ức chế sự hấp thụ cholesterol. Chúng can thiệp vào sự hấp thụ cholesterol ở ruột và cholesterol trong chế độ ăn không đi vào máu.

Sự giảm này là đáng kể và mỗi người trải nghiệm một mức độ khác nhau. Người ta ước tính rằng 20 đến 80% cholesterol sẽ không được hấp thụ khi có nồng độ sterol thực vật cao.

Tiếp theo là gan bắt đầu cơ chế bù trừ. Nhưng ngay cả khi gan kích hoạt quá trình tổng hợp cholesterol, thì việc giảm tổng lượng cholesterol vẫn đáng kể. Theo các thử nghiệm lâm sàng, con số này được tính là khoảng 8 đến 15%.

Đó là lý do tại sao, cùng với điều trị bằng statin, phytosterol là lựa chọn tuyệt vời để kiểm soát tình trạng tăng cholesterol máu gia đình và các trường hợp khác có mức LDL cao nghiêm trọng.

3.2 Nghiên Cứu Về Sterol Thực Vật

Dữ liệu sớm nhất mà chúng ta có về sterol thực vật và việc giảm cholesterol ở người đến từ một nghiên cứu vào năm 1953. Vào thời điểm đó, các nhà nghiên cứu đã báo cáo rằng sitosterol làm giảm mức cholesterol. Họ đề xuất rằng điều này là do ức chế quá trình hấp thụ.

Sau đó, các nghiên cứu khác sử dụng thực phẩm bổ sung sterol và stanol thực vật. Loại thực phẩm bổ sung này bắt đầu xuất hiện trên thị trường vào khoảng năm 1999. Sau đó, một trong những bản sửa đổi quan trọng nhất của tài liệu khoa học đã được công bố vào năm 2003.

Phân tích tổng hợp

Trong phân tích tổng hợp này, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng mọi người cần 2 gam sterol thực vật để đạt được mức giảm LDL đáng kể. Mức giảm điển hình là khoảng 10%. Con số này sau đó được các nhà nghiên cứu khác tái tạo nhiều lần.

Trong một phân tích tổng hợp gần đây được công bố vào năm 2014, các nhà nghiên cứu đã đưa vào 124 nghiên cứu và bằng chứng của họ. Họ đã chỉ ra rằng liều lượng sterol thực vật bạn tiêu thụ càng cao thì mức giảm cholesterol càng rõ rệt. Họ báo cáo rằng 2 gam đạt được mức giảm 8,4%. Nhưng tăng liều lượng lên 3,3 gam sẽ đạt được mức giảm 12,4%.

Chắc chắn, hiệu quả của sterol thực vật cũng phụ thuộc rất nhiều vào chế độ ăn uống của bạn. Do đó, nếu bạn có mức cholesterol rất cao, điều quan trọng là phải tránh chất béo bão hòa. Bạn cũng nên sống năng động hơn và tham gia vào các hoạt động thể chất. Theo cách đó, cholesterol LDL sẽ giảm trong khi cholesterol HDL tăng.

4. Sterol Thực Vật Còn Có Thể Giúp Ích Cho Những Tình Trạng Bệnh Nào Khác?

Ứng dụng phổ biến nhất của sterol thực vật là làm giảm mức cholesterol lưu thông của chúng ta. Do đó, đây là phương pháp điều trị hữu ích cho chứng tăng cholesterol máu. Tuy nhiên, nó cũng có thể điều trị nồng độ triacylglycerol cao.

Nó có ích trong việc ngăn ngừa bệnh tim mạch vành. Một số nghiên cứu đã liên kết sterol thực vật với chức năng miễn dịch. Chúng ta hãy cùng xem xét từng ứng dụng này và bằng chứng khoa học của chúng.

4.1 Giảm Sterol Thực Vật Và Triacylglycerol

Sterol thực vật cũng hữu ích cho việc giảm triacylglycerol (TAG). Đây là các hạt chất béo thường cao ở những người mắc hội chứng chuyển hóa. Chúng rõ ràng làm giảm nồng độ TAG bằng một trong các cơ chế sau:

• Bằng cách tăng hoạt động của một loại enzyme đốt cháy chất béo, được gọi là lipoprotein lipase
• Bằng cách tạo điều kiện cho việc hấp thụ TAG, sau đó TAG sẽ được đốt cháy bên trong tế bào
• Bằng cách kích hoạt một loại protein gọi là Protein chuyển lipid huyết tương, có tác dụng thu thập TAG từ máu, trao đổi chúng với các hạt cholesterol.
• Bằng cách giảm tỷ lệ hấp thụ chất béo trong ruột
• Bằng cách giảm sản xuất chất vận chuyển chất béo của gan

Nghiên cứu

Một nghiên cứu được thực hiện tại Đại học Maastricht, Hà Lan đã đánh giá một trong những cơ chế này. Các nhà nghiên cứu đã khám phá nồng độ lipoprotein trong huyết thanh.

Các lipoprotein này vận chuyển chất béo trong máu, đặc biệt là TAG. Việc tìm ra sự giảm thiểu sẽ giải thích tại sao mức TAG giảm sau khi hấp thụ sterol thực vật.

Những cá nhân tham gia nghiên cứu có hội chứng chuyển hóa rối loạn lipid máu. Nói cách khác, họ có sự kết hợp giữa tình trạng kháng insulin và mức TAG cao. Một nhóm khác trong nghiên cứu có mức TAG bình thường và họ đóng vai trò là nhóm đối chứng.

Nhóm nghiên cứu có TAG cao đã trải qua sự giảm đáng kể các hạt VLDL. Những cá nhân có nồng độ TAG bình thường cũng có sự giảm nhẹ các hạt VLDL. Tuy nhiên, hiệu ứng này rõ rệt hơn ở những bệnh nhân có nồng độ chất béo trong máu cao.

Nghiên cứu này và nhiều nghiên cứu khác cho thấy sterol thực vật làm giảm TAG bằng cách làm giảm các chất vận chuyển máu của chúng. Hiệu ứng này rõ rệt hơn ở những người có mức TAG cao. Do đó, chúng ta có thể sử dụng nó để kiểm soát rối loạn lipid máu mà không ảnh hưởng đến các giá trị bình thường ở những người khỏe mạnh.

4.2 Sterol Thực Vật Và Bệnh Tim Mạch Vành

Sterol thực vật tự nhiên có thể giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành và đã được khuyến nghị trong nhiều thập kỷ. Chúng làm giảm mức cholesterol và TAG trong máu, cả hai đều liên quan đến bệnh tim mạch vành theo những cách khác nhau. Bằng cách giảm mức TAG và cholesterol, chúng ta cũng giảm nguy cơ tim mạch.

Khi mức cholesterol và TAG cao, lượng dư thừa sẽ lắng đọng trong động mạch. Dần dần, các chất lắng đọng này sẽ lớn hơn và bắt đầu gây viêm. Các gốc tự do gây ra quá trình oxy hóa trong khu vực, tác động lên các hạt LDL, tạo ra LDL bị oxy hóa.

Các hạt oxy hóa này kích hoạt đại thực bào, và chúng nuốt các hạt để cố gắng tiêu diệt chúng. Nhưng quá trình này tạo ra một mảng bám rất cứng xung quanh động mạch, gọi là mảng xơ vữa động mạch, bước đầu của bệnh tim mạch vành.

Bằng cách giảm lượng chất béo trong máu, chúng ta thực sự đang giảm nguy cơ hình thành mảng bám. Các khuyến nghị khác góp phần vào việc giảm nguy cơ này bao gồm:

• Tiêu thụ Omega 3, như trong dầu cá. Nó làm giảm viêm và cải thiện hồ sơ lipid
• Sống một cuộc sống năng động và kết hợp các bài tập aerobic và kỵ khí để tăng tổng hợp HDL
• Ăn uống lành mạnh hơn và tránh chất béo bão hòa như đã thảo luận ở trên.

Tất cả những thay đổi lối sống này đều hữu ích để ngăn ngừa bệnh tim mạch. Và sterol thực vật có thể hữu ích khi tiêu thụ với tỷ lệ thích hợp.

4.3 Sterol Thực Vật Và Hệ Thống Miễn Dịch

Hệ thống miễn dịch khá phức tạp. Nó bao gồm các tế bào và chất được giải phóng đến các mô mục tiêu. Viêm thực sự là chức năng của hệ thống miễn dịch để chống lại các tác nhân gây bệnh và ngăn ngừa bệnh tật.

Dị ứng cũng dựa trên các chức năng bình thường của hệ thống miễn dịch bị cường điệu hóa. Viêm khớp dạng thấp và bệnh đa xơ cứng dựa trên hệ thống miễn dịch bị nhầm lẫn không còn phân biệt được giữa mô bình thường và mầm bệnh vi khuẩn.

Vì vậy, hệ thống miễn dịch được thiết kế để chống lại bệnh tật. Nhưng sự mất cân bằng giữa các tế bào và các chất có thể tự gây ra bệnh tật, mà không cần bất kỳ vi khuẩn nào ẩn núp xung quanh. Tóm lại, những gì sterol thực vật làm là điều chỉnh các bộ phận khác nhau của hệ thống miễn dịch. Chúng giúp hệ thống miễn dịch tìm thấy sự cân bằng hoàn hảo để chống lại bệnh tật mà không gây ra vấn đề.

Vai Trò Của Sterol Thực Vật Trong Các Bệnh Khác Nhau

Ví dụ, ở những bệnh nhân bị nhiễm HIV, sterol thực vật có thể điều chỉnh hoạt động của tế bào T-helper. Những tế bào này đóng vai trò cơ bản trong việc kích hoạt phản ứng miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh mới.

Ở những bệnh nhân bị hen suyễn, một nhóm tế bào được gọi là Th2 hoạt động quá mức và gây ra dị ứng. Trong tình huống này, sterol thực vật có thể cân bằng lại phương trình và điều chỉnh phản ứng miễn dịch.

Tương tự như vậy, chúng ta có thể thấy tác dụng tuyệt vời trong các bệnh tự miễn, như bệnh đa xơ cứng và bệnh viêm ruột. Sterol thực vật sẽ không chữa khỏi bệnh, nhưng mang lại tác dụng bảo vệ. Điều này làm chậm quá trình tiến triển và có thể cải thiện các triệu chứng của những bệnh nhân này.

Ở những bệnh nhân có chế độ ăn nhiều chất béo, chúng ta thường thấy bệnh gan nhiễm mỡ. Bệnh này được gọi là viêm gan nhiễm mỡ không do rượu. Ở những bệnh nhân này, sự tích tụ chất béo gây viêm gan.

Theo thời gian, tình trạng viêm này trở nên tồi tệ hơn và bắt đầu gây ra các vấn đề nghiêm trọng về gan. Điều thú vị là sterol thực vật có thể chống lại tình trạng viêm này. Chúng không làm thay đổi hàm lượng chất béo trong gan, nhưng làm giảm tình trạng viêm gan.

5. Sterol Thực Vật Có Thể Gây Ra Tác Dụng Phụ Không?

Việc hấp thụ sterol thực vật có liên quan đến nhiều lợi ích cho sức khỏe tổng thể của chúng ta. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần nêu ra một số tác dụng phụ. Nhưng trước tiên, chúng ta cần nói rằng những tác dụng phụ này chỉ thấy ở liều rất cao.

Sterol Thực Vật Ảnh Hưởng Đến Hấp Thụ Vitamin

Lượng sterol thực vật thông thường và lượng bổ sung trung bình không có khả năng gây ra các triệu chứng sau. Nhưng nếu bạn dùng liều cao hơn 9 gram một ngày, bạn có thể gặp vấn đề về hấp thụ vitamin.

Tương tự như những gì nó làm với cholesterol, sterol thực vật có thể cản trở quá trình hấp thụ vitamin. Các vitamin tan trong chất béo thường bị ảnh hưởng. Tình trạng thiếu hụt phổ biến nhất là vitamin A.

Nồng độ vitamin A trong huyết thanh có thể giảm từ 10 đến 20% khi bạn tiêu thụ sterol thực vật. Các vitamin tan trong chất béo khác cũng có thể làm giảm nồng độ trong máu. Ví dụ, vitamin K, vitamin E và vitamin D. Tuy nhiên, sự giảm không đáng kể. Nó không thực sự quan trọng như trong vitamin A.

Nên bổ sung sterol thực vật hoặc thực phẩm tăng cường có thêm sterol thực vật cùng với chế độ ăn uống lành mạnh. Các nghiên cứu đã báo cáo rằng bạn không có khả năng bị giảm đáng kể vitamin A nếu chế độ ăn uống của bạn đã có đủ carotenoid. Vì vậy, nếu bạn đang tiêu thụ sterol thực vật bổ sung, hãy luôn thực hiện cùng với 5 phần trái cây và rau quả.

Biết được điều này, nhiều công ty sản xuất các sản phẩm có sterol thực vật giàu đã có hành động. Một số công ty đưa caroten vào công thức của mình để giảm tỷ lệ tác dụng phụ này.

Phytosterolemia và Các Rủi Ro Liên Quan

Các tác dụng phụ khác chỉ xuất hiện ở những người có một số bất thường về gen. Như đã đề cập ở trên, sự hấp thụ sterol thực vật là rất ít. Nhưng những người này hấp thụ một tỷ lệ sterol cực kỳ cao. Do đó, họ phát triển một tình trạng được gọi là phytosterolemia.

Mức sterol thực vật trong máu của họ cực kỳ cao. Trong trường hợp cụ thể của họ, sterol bắt đầu tác động chống lại họ, tạo ra các mảng xơ vữa động mạch và làm tăng nguy cơ tim mạch của họ.

6. Họ Có Thể Tương Tác Với Nhau Được Không?

Este phytosterol có thể hữu ích để giảm mức cholesterol. Vì vậy, chúng có tương tác với thuốc hạ cholesterol. Chúng có thể làm giảm cholesterol hơn nữa nếu bạn đang dùng statin.

Trên thực tế, những người đang dùng các loại thuốc này và vẫn không đạt được mức cholesterol thích hợp cũng có thể sử dụng sterol thực vật. Sau đó, họ sẽ giảm LDL thêm tới 15% so với statin. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là sterol thực vật không có tác dụng thay thế statin. Bất kỳ thay đổi nào về dinh dưỡng hoặc liều lượng trong thuốc của bạn đều phải được bác sĩ giám sát.

Chúng ta cũng có thể nói rằng sterol thực vật tương tác với sự hấp thụ vitamin tan trong chất béo, như đã lưu ý ở trên. Ngoài ra, sterol thực vật không được biết là tương tác với các loại thuốc khác.

7. Liều Dùng

Chế độ ăn uống phương Tây không chứa đủ sterol thực vật. Người ta ước tính rằng chúng ta nhận được khoảng 150 đến 450 miligam phytosterol trong chế độ ăn uống mỗi ngày. Điều này là không đủ để có được tất cả các lợi ích được liệt kê ở trên về sức khỏe tim mạch và mức cholesterol.

Phần lớn các nghiên cứu có lợi ích thực sự đối với cholesterol, mức TAG và các bệnh khác đều sử dụng liều cao hơn. Liều trung bình để có lợi cho sức khỏe là 2 gam một ngày. 3 gam một ngày vẫn được coi là liều an toàn. Tuy nhiên, Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu khuyến cáo rằng chúng ta không bao giờ nên vượt quá 3 gam. Làm như vậy có thể gây ra tình trạng thiếu vitamin A, như đã lưu ý ở trên.

8. Phần Kết Luận

Trong nhiều thập kỷ, các bác sĩ đã khuyến cáo nên tăng lượng trái cây và rau quả. Đây là một trong những biện pháp nhằm giảm nguy cơ tim mạch của chúng ta. Đó là vì trái cây và rau quả có chứa sterol thực vật.

Những chất này làm giảm nguy cơ tim mạch của chúng ta bằng cách giảm sự hấp thụ cholesterol. Với mức cholesterol LDL thấp hơn, nguy cơ mắc chứng xơ vữa động mạch sẽ thấp hơn.

Tương tự như vậy, sterol thực vật có ứng dụng trong lĩnh vực miễn dịch học. Chúng cân bằng phương trình và có tác dụng bảo vệ chống lại các bệnh do miễn dịch gây ra. Để có được những lợi ích này, chúng ta nên tăng liều sterol thực vật. Chế độ ăn uống phương Tây của chúng ta thường không có quá 450 mg sterol thực vật mỗi ngày. Nhưng chúng ta cần ít nhất 2 gam mỗi ngày để có được những lợi ích này.

Có thể tiêu thụ 2 gam mỗi ngày thông qua thực phẩm bổ sung và thực phẩm chức năng. Tuy nhiên, vẫn quan trọng là phải ăn ít nhất 5 phần trái cây và rau quả mỗi ngày. Điều này sẽ làm giảm nguy cơ thiếu hụt vitamin A, đây là tác dụng phụ có thể xảy ra khi dùng liều sterol thực vật cao hơn.

 

Tham gia kênh Youtube , Facebook , Tiktok của chúng tôi để biết thêm nhiều kiến thức hữu ích.

Để hiểu rõ hơn, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc nhận tư vấn trực tiếp TẠI ĐÂY.