Liệu pháp hormone cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt

Liệu pháp hormone cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt là một phương pháp điều trị quan trọng nhằm giảm nồng độ androgen và ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư. Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về các loại liệu pháp hormone và cách giảm tác dụng phụ của chúng.

Hormones Sinh Dục Nam Là Gì?

Nội tiết tố là những chất hóa học được tạo ra bởi các tuyến trong cơ thể, chúng di chuyển trong máu và kiểm soát hoạt động của một số tế bào hoặc cơ quan. Androgen, hay còn gọi là hormone sinh dục nam, là một loại hormone kiểm soát sự phát triển và duy trì các đặc điểm giới tính nam. Testosterone và dihydrotestosterone (DHT) là hai loại androgen chính. Testosterone chủ yếu được sản xuất ở tinh hoàn, và một lượng nhỏ hơn được sản xuất bởi tuyến thượng thận.

Androgen rất quan trọng cho sự phát triển bình thường và chức năng của tuyến tiền liệt, một tuyến trong hệ thống sinh sản nam giới giúp tạo ra tinh dịch. Androgen cũng cần thiết cho sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt. Chúng thúc đẩy sự phát triển của cả tế bào tuyến tiền liệt bình thường và ung thư bằng cách liên kết và kích hoạt thụ thể androgen, một loại protein được biểu hiện trong tế bào tuyến tiền liệt. Sau khi được kích hoạt, thụ thể androgen sẽ kích thích sự biểu hiện của các gen cụ thể khiến tế bào tuyến tiền liệt phát triển.

Liệu Pháp Hormone Chống Lại Ung Thư Tuyến Tiền Liệt Như Thế Nào?

Trong giai đoạn đầu phát triển, ung thư tuyến tiền liệt cần androgen để phát triển. Liệu pháp hormone, là phương pháp điều trị làm giảm nồng độ androgen hoặc ngăn chặn hoạt động của chúng, có thể ức chế sự phát triển của các bệnh ung thư tuyến tiền liệt như vậy, do đó được gọi là nhạy cảm với thiến, phụ thuộc androgen hoặc nhạy cảm với androgen.

Hầu hết các bệnh ung thư tuyến tiền liệt cuối cùng ngừng đáp ứng với liệu pháp hormone và trở nên kháng thiến, nghĩa là chúng tiếp tục phát triển ngay cả khi nồng độ androgen trong cơ thể cực kỳ thấp hoặc không thể phát hiện được. Trước đây, những khối u này còn được gọi là kháng hormone, độc lập với androgen hoặc kháng hormone; tuy nhiên, những thuật ngữ này hiện nay hiếm khi được sử dụng vì các khối u không thực sự độc lập với nội tiết tố androgen trong quá trình phát triển của chúng. Hiện đã có một số liệu pháp hormone mới hơn có thể được sử dụng để điều trị các khối u đã trở nên kháng thiến.

Những Loại Liệu Pháp Hormone Nào Được Sử Dụng Cho Bệnh Ung Thư Tuyến Tiền Liệt?

Liệu pháp hormone điều trị ung thư tuyến tiền liệt có thể ngăn chặn việc sản xuất hoặc sử dụng nội tiết tố androgen theo nhiều cách khác nhau:

Giảm Sản Xuất Androgen Bởi Tinh Hoàn

• Cắt bỏ tinh hoàn: Đây là một thủ tục phẫu thuật để cắt bỏ một hoặc cả hai tinh hoàn. Việc cắt bỏ tinh hoàn, hay còn gọi là phẫu thuật thiến, có thể làm giảm mức testosterone trong máu từ 90% đến 95%. Một loại phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn được gọi là cắt bỏ tinh hoàn dưới bao chỉ loại bỏ các mô trong tinh hoàn sản xuất nội tiết tố androgen chứ không phải toàn bộ tinh hoàn. Cắt bỏ tinh hoàn là vĩnh viễn và không thể đảo ngược.
• Chất chủ vận hormone giải phóng hormone luteinizing (LHRH): Các thuốc này ngăn chặn tuyến yên tiết ra một loại hormone gọi là hormone luteinizing, ngăn tinh hoàn sản xuất androgen. Điều trị bằng chất chủ vận LHRH được gọi là thiến y tế hoặc thiến hóa học. Các thuốc chủ vận LHRH bao gồm leuprolide (Lupron), goserelin (Zoladex), triptorelin (Trelstar) và histrelin (Vantas). Chất chủ vận LHRH có thể gây ra hiện tượng “bùng phát testosterone”, một sự gia tăng tạm thời nồng độ testosterone khiến các triệu chứng lâm sàng có thể trở nên tồi tệ hơn.
• Thuốc đối kháng LHRH: Là một hình thức thiến y tế khác, thuốc đối kháng LHRH ngăn LHRH liên kết với các thụ thể của nó trong tuyến yên, từ đó ngăn cản sản xuất hormone luteinizing, khiến tinh hoàn ngừng sản xuất nội tiết tố androgen. Thuốc đối kháng LHRH không gây bùng phát testosterone như chất chủ vận LHRH. Hai thuốc đối kháng LHRH được phê duyệt để điều trị ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn muộn ở Hoa Kỳ là degarelix (Firmagon) và relugolix (Orgovyx).

Ngăn Chặn Hoạt Động Của Androgen

• Thuốc ức chế thụ thể androgen: Những loại thuốc này cạnh tranh với androgen để liên kết với thụ thể androgen, từ đó làm giảm khả năng androgen thúc đẩy sự phát triển của tế bào ung thư tuyến tiền liệt. Các thuốc ức chế thụ thể androgen được phê duyệt bao gồm flutamide, bicalutamide (Casodex), nilutamide, enzalutamide (Xtandi), apalutamide (Erleada), và darolutamide (Nubeqa). Chúng thường được sử dụng kết hợp với ADT (cắt bỏ tinh hoàn hoặc chất chủ vận LHRH).

Ngăn Chặn Sản Xuất Androgen Khắp Cơ Thể

• Thuốc ức chế tổng hợp androgen: Các thuốc này ngăn chặn việc sản xuất androgen bởi tất cả các mô sản xuất ra chúng. Các thuốc này bao gồm abiraterone (Yonsa, Zytiga), ketoconazole và aminoglutethimide. Chúng làm giảm nồng độ testosterone trong cơ thể ở mức độ lớn hơn bất kỳ phương pháp điều trị nào khác. Abiraterone được phê duyệt kết hợp với prednisone để điều trị ung thư tuyến tiền liệt di căn, cả nhạy cảm với thiến và kháng thiến.

Liệu Pháp Hormone Được Sử Dụng Như Thế Nào Để Điều Trị Ung Thư Tuyến Tiền Liệt Nhạy Cảm Với Hormone?

Ung Thư Tuyến Tiền Liệt Giai Đoạn Đầu

Nam giới mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn đầu có nguy cơ tái phát trung bình hoặc cao thường được điều trị bằng hormone trước, trong và/hoặc sau xạ trị hoặc sau phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt (phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt). Việc sử dụng liệu pháp hormone trước khi phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt chưa được chứng minh là có lợi và không phải là phương pháp điều trị tiêu chuẩn.

Ung Thư Tuyến Tiền Liệt Tái Phát

Liệu pháp hormone được sử dụng đơn thuần là phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho những nam giới bị ung thư tuyến tiền liệt tái phát được ghi lại bằng CT, MRI hoặc quét xương sau khi điều trị bằng xạ trị hoặc phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt. Liệu pháp hormone đôi khi được khuyến nghị cho những nam giới bị tái phát “sinh hóa” – tăng mức kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt (PSA) sau khi điều trị tại chỗ ban đầu bằng phẫu thuật hoặc xạ trị – đặc biệt nếu mức PSA tăng gấp đôi trong vòng chưa đầy 3 tháng.

Ung Thư Tuyến Tiền Liệt Tiến Triển Hoặc Di Căn

ADT được sử dụng đơn độc trong nhiều năm là phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho những nam giới được phát hiện mắc bệnh di căn khi ung thư tuyến tiền liệt của họ được chẩn đoán lần đầu tiên. Gần đây, các thử nghiệm lâm sàng đã chỉ ra rằng những người đàn ông như vậy sống sót lâu hơn khi điều trị bằng ADT cộng với một loại liệu pháp hormone khác như abiraterone/prednisone, enzalutamide hoặc apalutamide so với khi chỉ điều trị bằng ADT.

Ngoài ra, các thử nghiệm lâm sàng cũng cho thấy rằng nam giới mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt di căn nhạy cảm với hormone sống lâu hơn khi được điều trị bằng thuốc hóa trị docetaxel (Taxotere) khi bắt đầu ADT so với nam giới chỉ điều trị bằng ADT. Những nam giới mắc bệnh di căn lan rộng nhất dường như được hưởng lợi nhiều nhất từ việc bổ sung sớm docetaxel.

Tác Dụng Phụ Của Liệu Pháp Hormone

Liệu pháp hormone có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, bao gồm:

• Mất hứng thú với tình dục (giảm ham muốn tình dục).
• Rối loạn cương dương.
• Nóng bừng.
• Mất mật độ xương.
• Gãy xương.
• Mất khối lượng cơ bắp và sức mạnh thể chất.
• Thay đổi lipid máu.
• Kháng insulin.
• Tăng cân.
• Tâm trạng lâng lâng.
• Mệt mỏi.
• Sự phát triển của mô vú (gynecomastia).

Các thuốc kháng androgen có thể gây tiêu chảy, đau ngực, buồn nôn, bốc hỏa, mất ham muốn tình dục và rối loạn cương dương. Flutamide có thể gây tổn thương gan, còn enzalutamide và apalutamide có thể gây gãy xương. Darolutamide có thể tránh được một số tác dụng phụ liên quan đến hệ thần kinh trung ương được thấy với enzalutamide và apalutamide, chẳng hạn như co giật và té ngã.

Thuốc ức chế tổng hợp androgen có thể gây tiêu chảy, ngứa và phát ban, mệt mỏi, rối loạn cương dương khi sử dụng lâu dài và có thể gây tổn thương gan. Estrogen tránh được tình trạng mất xương như các loại liệu pháp hormone khác, nhưng chúng làm tăng nguy cơ mắc các tác dụng phụ về tim mạch, bao gồm đau tim và đột quỵ. Do những tác dụng phụ này, ngày nay estrogen hiếm khi được sử dụng làm liệu pháp hormone cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt.

Biện Pháp Giảm Tác Dụng Phụ

Sử Dụng Thuốc

Những người đàn ông bị mất khối lượng xương trong quá trình điều trị bằng hormone dài hạn có thể được kê đơn thuốc để làm chậm hoặc đảo ngược tình trạng mất xương này. Thuốc axit zoledronic (Zometa) và alendronate (Fosamax) có thể được sử dụng để tăng mật độ khoáng xương ở nam giới đang điều trị bằng hormone, cũng như thuốc denosumab (Prolia), làm tăng khối lượng xương thông qua một cơ chế khác.

Tập Thể Dục

Tập thể dục có thể giúp giảm một số tác dụng phụ của liệu pháp hormone, bao gồm mất xương, mất cơ, tăng cân, mệt mỏi và kháng insulin. Một số thử nghiệm lâm sàng đang kiểm tra xem liệu tập thể dục có thể đảo ngược hoặc ngăn ngừa tác dụng phụ của liệu pháp hormone đối với bệnh ung thư tuyến tiền liệt hay không.

Các tác dụng phụ về tình dục của liệu pháp hormone đối với bệnh ung thư tuyến tiền liệt có thể là một trong những tác dụng phụ khó giải quyết nhất. Các loại thuốc điều trị rối loạn cương dương như sildenafil (Viagra) thường không có tác dụng đối với nam giới đang điều trị bằng hormone vì những loại thuốc này không giải quyết được tình trạng mất ham muốn tình dục (ham muốn tình dục) có liên quan đến việc thiếu nội tiết tố androgen.

Hầu hết các tác dụng phụ về tình dục và cảm xúc do nồng độ androgen thấp gây ra cuối cùng sẽ biến mất nếu người đàn ông ngừng dùng liệu pháp hormone. Tuy nhiên, đặc biệt đối với những người đàn ông lớn tuổi và những người sử dụng ADT trong thời gian dài, nồng độ testosterone có thể không hồi phục hoàn toàn và những tác dụng phụ này có thể không biến mất hoàn toàn. Một số thay đổi về thể chất phát triển theo thời gian, chẳng hạn như mất xương, sẽ vẫn còn sau khi ngừng liệu pháp hormone.

Nguồn tham khảo: National Institutes of Health

Tham gia kênh Youtube , Facebook , Tiktok của chúng tôi để biết thêm nhiều kiến thức hữu ích.

Để hiểu rõ hơn, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc nhận tư vấn trực tiếp TẠI ĐÂY.